Północna część
Kaszub opiera się swymi granicami o piaszczyste wybrzeże Bałtyku. Tutaj leży
przylądek Rozewie, najdalej na północ wysunięta część terytorium Polski. Obszar
ten charakteryzuje się krajobrazowa różnorodnością, obejmuje nadmorskie plaże i
wydmy, łąki poprzedzielane pradolinami, lasy i jeziora. Zawdzięcza ją
przeobrażeniom geologicznym, działalności lodowca, spływającym z niego wodom,
jak również sąsiedztwu Morza Bałtyckiego, nieustannie kształtującego swą linię
brzegową. Jest to swoisty geosystem, w którym środowisko lądowe ściera się z potęgą morza.
Unikalne
walory przyrodnicze Przybrzeża słowińskiego między Łebą a Rowami, zostały
objęte ochroną. Znajduje się tu Słowiński Park Narodowy uznany przez UNESCO w
1997 roku za Światowy Rezerwat Biosfery. Fenomenem natury są tu wędrujące
wydmy, których wysokość dochodzi do 45 metrów. Spotkać tu można roślinność
typową dla klimatu oceanicznego, np. wrzośca bagiennego czy woskownicę europejską. Na terenie Parku
Narodowego znajdują się przymorskie płytkie jeziora, z których największymi są
Łebsko i Gardno.
Przedłużeniem
Pobrzeża Słowińskiego w kierunku wschodnim jest Mierzeja Helska. Jej liczący 34
kilometry odcinek wraz z Pobrzeżem Kaszubskim i Zatoką Pucką wchodzą w skład
Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. W krajobrazie dominują tu wysoczyznowe kępy
i pradoliny z dawnych zlodowaceń.
Dochodząc do morza, kępy kończą się mniej lub bardziej wysokimi
falezami, czyli nadbrzeżnymi urwiskami.
Na Kępach Swarzewskiej i Redłowskiej występują objęte ochroną stanowiska buka i
jarząbu szwedzkiego.
Podzieloną
na wiele kęp Wysoczyznę Żarnowiecką porastają Puszcze Darżlubska i
Wierzchucińska. W pobliżu Mechowa, gdzie osobliwością przyrody są niewielkie
jaskinie, znajduje się też rezerwat Darżlubskie Buki. Atrakcją jest również
rynnowe Jezioro Żarnowieckie, którego dno leży około 18 metrów poniżej poziomu
morza. Na południe od Pradoliny Łeby i Redy, coraz częściej w pejzażu pojawiają
się morenowe wzgórza z leżącymi wśród nich taflami jezior.
Figura Matki Boskiej Swarzewskiej
– Królowej Polskiego Morza. Do Swarzewa, starej wsi nad Zatoką Pucką,
znanego jako Sanktuarium Maryjne,
pielgrzymują Kaszubi, by prosić o łaski i opiekę.
Jastarnia – jedna z ważniejszych
miejscowości turystycznych na Mierzei Helskiej, w latach dwudziestych naszego
wieku stała się popularnym kąpieliskiem. Od wieków miejscowa ludność kaszubska
trudniła się tu rybołówstwem.
Hel, miasteczko z ponad siedemsetletnią
tradycją, leży na końcu 34-kilometrowej mierzei. W dawnych wiekach ośrodek
rybołówstwa i handlu, obecnie port rybacki i znane uzdrowisko. Warto tu
odwiedzić kościół rybacki św. Piotra z XV wieku, obecnie siedzibę Muzeum
Rybołówstwa. Znajduje się w nim interesująca ekspozycja łodzi i sprzętów
rybackich z rejonu Zatoki Gdańskiej i południowego wybrzeża Bałtyku.
Widoczne na wyrobach ceramicznych
i pościeli motywy kaszubskiego wzornictwa mają długą tradycję i są nieodłącznym
elementem kultury Kaszub. Można je oglądać w zachowanej oryginalnej chałupie
rybackiej z wyposażeniem z końca XIX wieku, usytuowanej w centrum Jastarni.
„Chata rybacka” jest muzeum mieszczącym także sprzęty używane na Półwyspie
Helskim przez rybaków od XV do XX wieku.
Na wąskim pasie Półwyspu
Helskiego, oblewanym przez fale Bałtyku i Zatoki Gdańskiej ciągną się
piaszczyste plaże, wzdłuż których leżą stare osady rybackie, a obecnie znane
miejscowości wypoczynkowe.
U nasady Mierzei Helskiej leży Władysławowo,
ośrodek wypoczynkowy i duży port rybacki. Jest to najdłuższa miejscowość
Kaszub, której administracyjnymi dzielnicami są Karwia, Ostrowo, Jastrzębia
Góra, Chłapowo i Chałupy.
Rozewie – najdalej na północ
wysunięty przylądek w Polsce. Nad urwistym, klifowym brzegiem góruje, zbudowana w 1823 roku, latarnia morska, widoczna
z odległości wielu kilometrów. Z jej wierzchołka roztacza się szeroka panorama
na Morze Bałtyckie i Mierzeję Helską. Obecnie urządzono w niej Muzeum Latarnictwa.
Z miejscem tym związana jest postać Stefana Żeromskiego, którego popiersie stoi
na skwerze przy latarni. Zwiedzający latarnię mogą zejść stromymi schodami na leżący 60 metrów poniżej brzeg morski.
Tradycyjne kaszubskie łodzie –
pomeranki – pod żaglami na Zatoce Puckiej.
Co roku, podczas czerwcowych
uroczystości ku czci świętych Piotra i Pawła, odbywa się pielgrzymka
rybacka z Kuźnicy do Pucka; w 1997 roku
z pielgrzymującymi płynęła replika łodzi św. Wojciecha, który dziesięć wieków
temu ewangelizował ludność zamieszkałą nad Bałtykiem.
Jedno z bardziej urokliwych
miejsc Pobrzeża Kaszubskiego – urwisty, klifowy, nadmorski brzeg między
Rzucewem a Osłoninem.
Na południe od Pucka i Władysławowa, w Puszczy Darżlubskiej, lezy
stara kaszubska wieś Mechowo. We wsi stoi cenny zabytek architektury sakralnej
– kościół z XVIII wieku o szkieletowej konstrukcji i barokowym wyposażeniu.
Nietypową dla tego regionu
atrakcją jest grota. Ta osobliwość przyrody nieożywionej podlego ścisłej
ochronie.
Krokowa, jedna z najstarszych
miejscowości północnej części Kaszub. Jej historia sięga końca XIII wieku,
kiedy to na Pomorze przybył wraz z Krzyżakami Olbracht Wickerode. Jego
potomkowie spolszczyli się, przyjęli nazwisko Krokowski i przez siedem wieków
rozbudowywali swą rodową siedzibę – Pałac Krokowski.
Pochodzący z XVII stulecia dwór alkierzowy w Salinie i XIX-wieczna
zagroda gburska w skansenie w Nadolu, to pamiątki minionych epok, świadectwa
kunsztu budowniczych i oryginalności miejscowej architektury.
Łeba położona jest na jednym z
najpiękniejszych odcinków polskiego wybrzeża, u ujścia rzeki Łeby do morza. Już
w średniowieczu istniała tu osada rybacka zamieszkana przez Kaszubów. Obecnie
jest to jedno z najczęściej odwiedzanych kąpielisk nadmorskich. Łeba jest
dogodną bazą wypadową do zwiedzania Słowińskiego Parku Narodowego, który
obejmuje oprócz przybrzeżnych jezior także ruchome wydmy. Na wschód od miasta
wznosi się jedna z najpięniejszych latarni morskich na Kaszubach – „Stilo” –
wybudowana w 1905 roku na wysokiej wydmie.
Rzeka Łeba wypływa na Pojezierzu Kaszubskim. Toczy swe wody przez
gęste lasy, tereny podmokłe i bagienne, przepływa przez jezioro Łebsko, by w
Łebie znaleźć ujście do Bałtyku. Łebsko jest największym polskim jeziorem
przybrzeżnym, zajmuje powierzchnię 71,4 km². Leży na obszarze Słowińskiego
Parku Narodowego. Od północy oddziela je od morza pasmo mierzei z wędrującymi
wydmami. Południowe okolice jeziora mają charakter bagienny, gnieździ się tu
wiele gatunków ptactwa.
Unikalny i największy w skali
Europy nadmorski obszar z wędrującymi wydmami, znajduje się na terenie
Słowińskiego Parku Narodowego, w środkowej części Wybrzeża Słowińskiego, między
Łebą a Rowami. Największą wędrującą wydmą jest porośnięta obecnie lasem Czołpińska
Góra, leżąca nie opodal Smołdzina, w samym sercu Parku. Niesiony wiatrem piasek
przemieszcza się, zasypuje żywe lasy, ludzkie siedziby, bagna, a odsłania
jednocześnie lasy obumarłe i resztki dawnych wydm, z upływem czasu ponownie
zarastających.
Skansen Słowiński we wsi
rybackiej Kluki. Obejrzeć w nim można domy rybackie, łodzie, narzędzia i
przedmioty codziennego użytku, należące do Słowińców, ludności, która przed
wieami miała swój język i kulturę, a zamieszkiwała północną część Kaszub.
Sowie Góry – kraina ruchomych
wydm. Niezwykle urozmaicony teren, gdzie piaskowe wzgórza mieszają się z
porośniętymi trawą pagórami i fragmentami
sosnowego lasu rosnącego na wydmach. Zmiany klimatyczne i przeobrażenia
środowiska naturalnego odzwierciedla tutejsza szata roślinna. Typowy dla
obszaru wydm jest strefowy, przebiegający równolegle do linii brzegowej układ
roślinności. Wśród chronionych na tym terenie roślin, napotkać można pięknie
prezentującego się mikołajka nadmorskiego Eryngium maritimum.
Niezwykle bogaty jest świat
ptaków występujących na obszarze Kaszub. Stwierdzono tu istnienie ponad połowy
wszystkich gatunków spotykanych w Polsce. Większość z nich buduje tu swoje
gniazda, sprzyja temu środowisko zalesione, trawiaste i podmokłe.
Charakterystyczne dla terenów pojezierzy są: (1) brodziec samotny Tringa
ochropus, (2) kuliczek piskliwy Tringa hypoleucos, (3;5)
perkoz rdzawoszyi i dwuczuby Podiceps griseigena; Podiceps cristatus,
(4) perkozek Podiceps ruficollis, (6) kaczka krzyżówka Anas
platyrhynchos, (7) żuraw Grus grus, (8) rybitwa Sterna hirundo
i (9) łyska Fulica atra.
Łupawa ma swe źródła na
Pojezierzu Kaszubskim. Niesie swoje wody na północ do jeziora Gardno, a
następnie do Bałtyku. Przedziera się przez łąki pełne trawiastych kęp. W
okolicach Smołdzina tworzy malowniczy przełom o brzegach zarośniętych olchami i
wierzbami.
Starą, sięgającą XIV wieku
tradycję ma Ustka, która leży u ujścia
Słupi do morza. Jest ona uznaną miejscowością wypoczynkową, z portem,
stocznią i zabytkową, XIX-wieczną latarnią morską.
Na skraju Słowińskiego Parku
Narodowego, przy ujściu Łupawy do Bałtyku leżą Rowy, wieś rybacka o starej
tradycji, z własnym portem, popularna miejscowość wypoczynkowa, posiadająca
piękne, szerokie plaże.
Unikalne wybrzeże klifowe z
olbrzymim osuwiskiem i nowo powstałymi wydmami w okolicach wsi Orzechowo, na
wschód od Ustki.
Lębork leży w dolinie Łeby.
Dzisiejsze miasto powstało wokół średniowiecznego śródmieścia. W XIV wieku
Lębork pełnił rolę głównej warowni na zachodnich rubieżach państwa krzyżackiego
. Do obecnych czasów dochował się gotycki kościół św. Jakuba, fragmenty starych
murów miejskich z basztami i wielokrotnie przebudowywany krzyżacki zamek z XIV
wieku.
Wejherowo podobnie jak Lębork,
należy do starych pomorskich miast. Słynie przede wszystkim z Kalwarii –
zespołu 26. wczesnobarokowych kaplic, rozłożonych wśród zalesionych wzgórz na
południe od miasta. Kalwaria Wejherowską jest „Kaszubską Jerozolimą”, do której
od trzystu lat, co roku w czasie trzech odpustów, podążają pielgrzymi z całych
Kaszub.